گوشه‌ای از تفسیر آیت الله جوادی آملی ۶۶ چون یهودیت مبتلا به شرك بود و مسیحیت مبتلا به شرك شد و هیچ كدام اینها بر دین ابراهیم حنیف و دین حنیف ابراهیم (سلام الله علیه) نیستند زیرا ﴿وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكینَ﴾

به نام خدا

 اگر كسی به خدا افترا ببندد یعنی منبع قانونگذاری را دو چیز می‌داند یكی خدا یكی خود خود را هم منشأ قانونگذاری می‌پندارد لذا فرمود این ظلم تام است ﴿فَمَنِ افْتَرى عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ﴾ نظیر ﴿لِیَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَیِّنَةٍ﴾ این بعد ذلك یعنی بعد قیام و بینه و نصاب و حجت ﴿لِیَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ یَحْیى مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَةٍ﴾ این من بعد ذلك یعنی من بعد قیام و بینه ﴿فَأُولئِكَ هُمُ الظّالِمُونَ﴾ آن‌گاه در تتمه احتجاج می‌فرماید ﴿قُلْ صَدَقَ اللّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْراهیمَ حَنیفًا وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكینَ﴾ هم ذات اقدس الهی در اینكه نسخ ممكن است صادق است هم اینكه بعضی از چیزها را تحریم كرده صادق است هم اینكه خبر داد اسرائیل بعضی از چیزها را بر خود حرام كرده است صادق است هم اینكه فرمود این مسائل در تورات آمده صادق است و شما اگر پیرو ابراهیم‌اید همین راه را ادامه بدهید چون همین راه در تورات شما هم آمده ﴿قُلْ صَدَقَ اللّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْراهیمَ﴾ كه در حالی كه ابراهیم حنیف است ﴿وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكینَ﴾ یك طعن ضمنی را هم به همراه دارد چون یهودیت مبتلا به شرك بود و مسیحیت مبتلا به شرك شد و هیچ كدام اینها بر دین ابراهیم حنیف و دین حنیف ابراهیم (سلام الله علیه) نیستند زیرا ﴿وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكینَ﴾.

و الحمد لله رب العالمین»

فایل صوتی و متنی ۱۸۸ سوره مبارکه آل عمران